Manoeuvre-oorlogsvoering

« Back to Glossary Index

Manoeuvre-oorlogsvoering (bewegingsoorlog, in het Engels: manoeuvre/maneuver warfare) is een tactiek in de oorlogsvoering waarbij het manoeuvreren / bewegen gebruikt wordt om de vijand te verslaan. Het doel van deze manier van oorlogvoering is (de besluitvorming van) de vijand uit evenwicht te brengen. Bijvoorbeeld door te concentreren op zijn zwakke plekken, zijn front de doorbreken of zijn troepen de omsingelen.

Achtergrond

Manoeuvre oorlogsvoering is een van de twee uitersten in de wijze van oorlogvoering. De andere wijze van oorlogvoeren is de uitputtingsoorlog waarbij er naar gestreefd wordt de vijand te doden (of gevangen te nemen). In elke oorlog komen beide vormen van oorlogsvoering voor. Manoeuvre-oorlogsvoering vind je echter eerder bij krijgsmachten die kleiner, meer samenhangend, beter opgeleid of technisch beter zijn dan hun tegenstander.

Het idee om snelle bewegingen te gebruiken om een ​​vijand uit balans te houden, is zo oud als de oorlog zelf. Veranderende technologie, zoals de ontwikkeling van cavalerie en gemechaniseerde voertuigen, heeft echter geleid tot een toenemende belangstelling voor de concepten van manoeuvreeroorlogvoering en zijn rol op moderne slagvelden. 

Als concept

Waar we met de uitputtingsoorlog de vijandelijke troepen totaal willen vernietigen tot ze niet meer kunnen vechten, is het met de manoeuvre-oorlogvoering anders.  Deze vorm van oorlog gaat gerichter te werk door de vernietiging van een beperkt aantal vijandelijke doelen als commandoposten en logistieke basis. Daarnaast worden delen van de vijandelijke strijdkrachten geïsoleerd en worden juist de zwakke punten opgezocht en aangevallen.

Het omtrekken en afsnijden van vijandelijke sterke punten resulteert vaak in het instorten van dat sterke punt, zelfs wanneer de fysieke schade minimaal is (zoals de Maginot-linie of de strijd bij Eben Emael). De vuurkracht, die in de eerste plaats wordt gebruikt om zoveel mogelijk vijandelijke troepen te vernietigen bij uitputtingsoorlogvoering, wordt gebruikt om vijandelijke posities te onderdrukken of te vernietigen op doorbraakpunten tijdens manoeuvre-oorlogvoering. Infiltratietactieken kunnen uitgebreid worden gebruikt om chaos en verwarring achter vijandelijke linies te veroorzaken.

Snelheid en initiatief zijn essentieel voor deze vorm van oorlogvoering. Daarom is de commandostructuren doorgaans meer gedecentraliseerd, met meer tactische vrijheid voor leiders op een lager niveau. De gedecentraliseerde commandostructuur stelt “ter plaatse” unitleiders in staat om, terwijl ze nog steeds werken binnen de opdracht, vijandelijke zwakheden te exploiteren zodra deze duidelijk worden (ook wel ‘recon-pull’ tactieken of ‘directive control’ genoemd ). Op het lagere operationele niveau houdt de bewegingsoorlog in dat men directe confrontaties met de vijand vermijdt en hem door te manoeuvreren op het verkeerde been zet. Grote snelheid van beslissing, bevelsoverdracht en uitvoering kunnen dan een beslissend voordeel opleveren.

Oorlogstheoreticus Martin van Creveld identificeert zes hoofdelementen van manoeuvre-oorlogvoering:

1. Snelheid: zoals geïllustreerd door John Boyd’s OODA-loop (observe–orient–decide–act).
2. Zwaartepunt (Schwerpunkt): het zwaartepunt van de inspanning, of de vijand op het juiste moment op de juiste plaats slaan. Volgens van Creveld, idealiter, een plek die zowel vitaal als zwak verdedigd is.
3. Verrassing: gebaseerd op misleiding. Voor een optimale toepassing van de tactiek van de bewegingsoorlog is een verrassingsaanval erg nuttig, maar de verrassing is niet wezenlijk voor het concept: ook al zou de vijand exact weten wat men van plan is, kan hij in beginsel door een bewegingsoorlog verslagen worden.
4. Gecombineerde inzet van wapens (verbonden wapens).
5. Flexibiliteit: een militair moet goed afgerond zijn, op zichzelf staan ​​en overbodig zijn.
6. Gedecentraliseerd commando: snel veranderende situaties kunnen communicatie versnellen. Lagere niveaus moeten de algemene opdracht begrijpen.

Het planmatige karakter van de manoeuvreoorlog leidt al snel tot een chaotische, verwarrende en uiteindelijk onbeheersbare situatie waaraan de vijand niet of slechts zeer moeizaam het hoofd kan bieden.

Historie

Gedurende het grootste deel van de geschiedenis waren legers beperkt in hun snelheid tot die van de marcherende soldaat, ongeveer gelijk voor alle betrokkenen. Dat betekende dat het mogelijk was voor legers om elkaar heen te marcheren zolang ze wilden, waarbij externe of logistieke voorwaarden vaak bepaalden waar en wanneer de strijd uiteindelijk zou worden gevoerd. In de prehistorie begon dat te veranderen met de domesticatie van het paard, de uitvinding van strijdwagens en het toenemende militaire gebruik van cavalerie. Cavalerie had twee belangrijke toepassingen: aanvallen en het momentum gebruiken om infanterieformaties te doorbreken en, met het voordeel van snelheid, communicatie te verbreken en formaties te isoleren voor een latere nederlaag in detail.

Een van de beroemdste vroege manoeuvreertactieken was de dubbele omhulling, gebruikt door Hannibal tegen de Romeinen (in de Slag bij Cannae in 216 voor Christus) en door Khalid ibn al-Walid (tegen het Perzische rijk in de Slag bij Walaja in 633 AD).

Khalids invasie van Romeins Syrië in juli 634, door Syrië binnen te vallen vanuit de meest onverwachte richting, de Syrische woestijn, is ook een voorbeeld van het verrassen van vijandelijke verdedigingen. Terwijl het Byzantijnse leger de moslimtroepen in het zuiden van Syrië vasthield en versterking had verwacht van de conventionele Syrië-Arabië-weg in het zuiden, marcheerde Khalid, die in Irak was, door de Syrische woestijn en kwam Noord-Syrië binnen, volledig verrast door de Byzantijnen en het afsnijden van hun communicatie met Noord-Syrië.

Soortgelijke strategieën zijn ook mogelijk met behulp van goed opgeleide infanterie, en het was Napoleon I die hier succesvol in was. Hij gebruikte een combinatie van cavaleriebewegingen en snelle infanteriebewegingen om superieure troepen te verslaan terwijl ze nog naar hun beoogde strijdplaats gingen. Dat stelde zijn strijdkrachten in staat aan te vallen waar en wanneer hij wilde, waardoor hij vaak het voordeel van terrein kreeg om effectieve beweging door zijn vijand uit te schakelen. Dus gebruikte hij tactisch manoeuvre, zowel in termen van wanneer en waar te vechten als hoe hij de strijd die hij koos, moest bestrijden.

In de moderne tijd

Als gevolg van de introductie van verschillende vormen van gemechaniseerd transport vanaf de stoom aangedreven treinen in het midden van de 19^e eeuw, werd de logistiek enorm verbeterd en werden de legers niet langer beperkt in snelheid. Tijdens de Amerikaanse burgeroorlog in de jaren 1860 vond een aantal treinmanoeuvres plaats, maar de omvang van de betrokken legers betekende dat het systeem slechts beperkte ondersteuning kon bieden. Gepantserde treinen waren een van de eerste gepantserde gevechtsvoertuigen in dienst van de mensheid.

In de Frans-Pruisische oorlog heeft het Pruisische leger een oorlogsplan ontwikkeld dat op snelheid vertrouwde door Franse versterkte punten volledig te omringen en te verslaan (Kesselschlacht of “cauldron battle”). Die tactiek werd in 1870 verwoestend gebruikt, toen de Pruisische strijdkrachten snel twee grote Franse legers konden omsingelen en verslaan voordat deze zich konden terugtrekken.

Gezien het succes dat ze hadden in de jaren 1870, is het niet verwonderlijk dat de Duitse strijdplannen voor de Eerste Wereldoorlog vergelijkbaar waren. De Duitsers probeerden de “knock-out-slag” tegen de Franse legers in het Schlieffen-plan te herhalen. In de tussenliggende vier decennia was de technologie echter aanzienlijk veranderd, waarbij het machinegeweer en de aanzienlijk krachtigere artillerie de machtsverhoudingen in het voordeel van de defensie troepen brachten. Terwijl alle strijders wanhopig waren om de voorkant weer in beweging te krijgen, bleek het nu moeilijk (en ontstond de uitputtingsoorlog).

Duitsland introduceerde nieuwe tactieken met infiltratie en Sturmbataillone tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog. De Russische generaal Aleksei Brusilov gebruikte soortgelijke tactieken in 1916 aan het Oostfront tijdens het Brusilov-offensief.

De introductie van de tank, in een reeks steeds succesvollere operaties, wees de weg uit de impasse van uitputtingsoorlog en loopgravenoorlog, maar de oorlog eindigde voordat de Britse plannen om duizenden tanks in het veld te brengen in een grootschalig offensief konden worden gezet (Plan 1919 om het front te doorbreken en vervolgens de Duitse aanvoer- en communicatielijnen te verwoesten).

In het interbellum ontwikkelden de Britten ideeën voor volledig gemechaniseerde oorlogvoering met alle soorten aan wapens met de Experimental Mechanized Force.

Tussen beide wereldoorlogen hebben de Duitsers hun leer opnieuw bekeken en hun aanpak herzien, waarbij ze de infiltratietactieken hebben uitgebreid en hebben uitgebreid met gemotoriseerd transport. Heinz Guderian was een vooraanstaand voorstander van gepantserde gevechten in de interbellum-jaren. Het Duitse leger benadrukte verschillende belangrijke elementen: veelzijdige tanks gecombineerd met mobiele infanterie en artillerie, luchtsteun in de nabije omgeving, snelle beweging en concentratie van strijdkrachten en agressief onafhankelijk lokaal initiatief, allemaal strikt gecoördineerd door de radio. Dit alles droeg bij aan nieuwe tactieken tijdens de Slag om Frankrijk in 1940, die bekend werd als Blitzkrieg (bliksemoorlog). De Blitzkrieg is misschien wel het beroemdste voorbeeld van manoeuvre-oorlogvoering. De in Duitsland ontwikkelde theorieën over gepantserde oorlogvoering hebben enige overeenkomsten met de interbellum-theorieën van de Britse officieren Fuller en Liddell Hart. Echter, de Britse legerleiding had deze ideeen nooit tijdig omarmt.

Er bestaan trouwens ​​een aantal overeenkomsten tussen blitzkrieg en het Sovjet-concept van “Deep Battle” van Maarschalk Mikhail Tukhachevsky, dat de Sovjets in 1944 met veel effect gebruikten en tijdens de Koude Oorlog als doctrine bleven gebruiken. Deep Battle gaat uit van het vernietigen, onderdrukken of desorganiseren van de vijandelijke troepen over de gehele diepte van het strijdtoneel.

Recent

Het meest bekende Westerse manoeuvre-optreden uit de recente geschiedenis was de Falkland-oorlog (1982), de 1^e Golfoorlog (1990-1991) en de 2^e Golfoorlog (2003).

Nadelen

De bewegingsoorlog is geen wondermiddel voor alle kwalen en garandeert geen overwinning. Bepaalde soorten terrein zijn er ongeschikt voor en vaak zal de plaatselijke geografie het onmogelijk maken de vijand te omzeilen. En een belangrijke vereiste voor succes bij manoeuvre-oorlogvoering is nauwkeurige, actuele informatie over de opstelling van belangrijke vijandelijke commando-, steun- en gevechtseenheden. 

Juist de voor de vijand meest belastende vorm: die waarin men oprukt zonder te consolideren, is het meest riskant. De vooruitgeschoven eenheden raken oververmoeid en verspreid, hun brandstof en munitie raakt op en kan steeds moeilijker aangevuld worden doordat de hoeveelheid aanvoer omgekeerd evenredig is aan de lengte van de aanvoerlijnen. Hun open flanken maken het eenvoudig ze af te snijden en omdat ze zich niet ingegraven hebben zijn ze kwetsbaar voor een tegenaanval van verse vijandelijke reserves – als ze al zelf niet in een hinderlaag lopen. Een voorbeeld: de Duitse veldtocht in 1942 die eindigde in de Slag om Stalingrad. Het Duitse 6^e Leger werd hier uiteindelijk volledig vernietigd door het Rode Leger terwijl het nog maar enkele maanden eerder nagenoeg onoverwinnelijk leek en razendsnel optrok. 

Een bewegingsoorlog kan dus effectief bestreden worden door een mobiele verdediging, die zelf ook een vorm van bewegingsoorlog is. Als de tegenstanders aan elkaar gewaagd zijn, zal het leger dat als eerste beweegt verliezen. Zo leidt de leer van de bewegingsoorlog in de praktijk tot langdurige stagnatie op het slagveld: men wil er eerst zeker van zijn dat men een overmacht heeft (of een superieure strategie) voordat men het aandurft de eerste zet te doen.

Als de vijand in de bewegingsoorlog in staat is zijn belangrijkste krachten snel te herplaatsen dan is evenmin succes vanzelfsprekend. Een voorbeeld hiervan is tijdens de Libanonoorlog van 2006. Daar, ondanks overweldigende vuurkracht en volledige luchtsuperioriteit, waren de Israëlische strijdkrachten niet in staat een beslissende slag toe te brengen aan de bevelsstructuur van Hezbollah of zijn effectieve vermogen om te opereren te verslechteren. Israël bleek niet in staat Hezbollah’s strijders te lokaliseren en te vernietigen of belangrijke commandocentra te neutraliseren. Het voldeed dus niet aan zijn oorlogsdoelen.

Toekomst

Ondanks het bovenstaande kan gesteld worden dat elk militair optreden, van gevecht tot operatie en oorlog, een mix is van manoeuvre- en -uitputtingsoorlogvoering. Zij vullen elkaar aan. In moderne oorlogvoering – ruwweg vanaf het einde van de Koude Oorlog – worden kleinere krijgsmachten geconfronteerd met het optreden over een breed front. In de praktijk betekent dit dat zij met minder troepen over een groot gebied moeten optreden. Het is tot slot onvermijdelijk dat zij vanuit de manoeuvre-oorlogvoering zullen overgaan tot (elementen van de) uitputtingsoorlogvoering.

Sommige militaire theoretici zoals William Lind en kolonel Thomas X. Hammes stellen voor om de tekortkomingen van manoeuvre-oorlog te overwinnen met het concept van wat zij de vierde generatie oorlogvoering (4th generation warfare, 4GW) noemen. Lieutenant-Colonel Myers schrijft bijvoorbeeld dat “maneuver is more a philosophical approach to campaign design and execution than an arrangement of tactical engagements”. Myers vervolgt met schrijven dat manoeuvre-oorlogvoering kan evolueren en dat “maneuverist approach in campaign design and execution remains relevant and effective as a counter-insurgency strategy at the operational level in contemporary operations”.

Zie ook: Manoeuvre-optreden.

[Bron: diverse Wikipedia-artikelen, Boekje Pienter]

« Terug naar de Woordenlijst