Martin BosNieuws

Bomruiming Hoevelakense Bos

In het Hoevelakense Bos heeft de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD, in het spraakgebruik de EOD) een Britse 500 pond vliegtuigbom onschadelijk gemaakt.

Amateurarcheologen

Het Hoevelakense Bos is een klein natuurgebied dat ligt tussen Hooglanderveen, Hoevelaken en Nijkerk. Op 16 juli bezochten twee amateurarcheologen, Henk Kok en Patrick Burgers, dit beschermde natuurgebied. Eerst vonden ze een metalen pot en daarna een ander voorwerp. Na wat graven kwam iets tevoorschijn dat op een bom leek. Na een melding bij de politie werd de EOD gewaarschuwd en, inderdaad, een bom. Een 500 pond zware Britse vliegtuigbom uit de Tweede Wereldoorlog.

Britse vliegtuigbom, 500 pond (bron: Ordnance Pamphlet 878)

Het explosief ligt op 75 centimeter diepte horizontaal in de grond. Hoe hij er gekomen is blijft speculeren. Zou hij afgeworpen zijn dan zit hij dieper, is hij gestoten op een harde bodemlaag dan zou hij juist met de punt omhoog wijzen. Horizontaal en niet diep is vreemd. Is hij er neergelegd? We zullen het nooit weten. Wat we wel weten is dat de bom als gewapend beschouwd wordt. De ontsteker in de staart ontbreekt maar de precieze status van de ontsteker in de neus kan niet vastgesteld worden. Veiligheid gaat boven alles en daarom is de bom niet veilig om te vervoeren of te demonteren. De gemeente Nijkerk besluit samen met de EOD, de hulpdiensten, het Geldersch Landschap en Kasteelen, Rijkswaterstaat en de provincie Gelderland dat deze 500-ponder uit de Tweede Wereldoorlog op de vindplaats onschadelijk gemaakt wordt.

Een 500 pond vliegtuigbom

De gevonden bom blijkt een 500 pond ‘General Purpose‘ Mark IV brisantbom. Een gewone bom eigenlijk en eentje uit een familie van soortgelijke explosieven: in 50 pond, 120 pond, 250 pond en deze, 500 pond. Van de vierde generatie en qua gewicht een ‘Medium Capacity’.

3 bommen uit één familie
3 bommen uit één familie (studieverzameling EOD)

Na de Eerste Wereldoorlog startte de Royal Air Force met het ontwikkelen van bommen voor de luchtmacht die (letterlijk) net van de grond kwam. Aerodynamisch gevormd, van staal voor een goede scherfwerking, geschikt voor allerlei doelen en gemakkelijk in grote aantallen te produceren. De eerste generatie bommen (de Mark I) werd in 1924 goedgekeurd. In de jaren erna werd het model verbetert door bijvoorbeeld de explosieve lading te vergroten zonder het totaalgewicht te laten stijgen. Volgens de officiele cijfers zijn er alleen al van de Mark IV 1,7 miljoen bommen in de oorlog afgeworpen.

Bomruiming

De dag begint vroeg. Om 0630 vertrekt de EOD-ploeg uit de Sergeant Majoor Scheickkazerne in Soesterberg. Een ‘normale’ dag want op jaarbasis ruimt de EOD ruwweg 2500 keer explosieven. In het bos start het team onder leiding van de luitenant Hans en de ploegcommandant sergeant-majoor Chris met het vrijmaken van de vindplaats. 
Midden in de bossen. Twee oude beuken zijn beschermd en twee kleine bomen zijn gerooid. Vooraf heeft de EOD gecontroleerd of er nog meer explosieven liggen. Smink, de lokale aannemer, heeft een voorraad gebracht van 700 kuub zand en 30 bigbags. De rijplaten die als tijdelijke bescherming zijn neergelegd worden verwijderd. Op spierkracht wordt de bom vrijgemaakt. 

De landelijke en lokale pers is in grote getale op de ruiming afgekomen en krijgt de gelegenheid om even bij de bom te kijken. Terwijl de luitenant de vragen beantwoord, start het EOD-team met de voorbereidingen. De bom wordt voorzien van twee explosieve ladingen die hem straks laten ontploffen.
Een graafmachine bedelft de bom onder een berg van 700 kuub zand. Er wordt bewust een zwakkere plek in de zandberg gelaten aan de zuidwestzijde van de bom. Deze kant heeft de langste vrije zone om de druk te laten ontsnappen. Dit om de snelweg A28, de Nijkerkerstraat en de oude beuken te beschermen.

Rond de middag start de ontruiming. De Nijkerkerstraat wordt afgesloten door de politie en Peter de Jong (die 50 meter naast de bom woont) verlaat zijn huis. Alle belangstellenden moeten wachten op veilige afstand. De EOD-ploeg sluit de onstekingsmiddelen aan en gaat over tot de daadwerkelijke detonatie. Een druk op de knop en een elektrische ontsteker ontsteekt het groene slagkoord en de lading die op de bom is aangebracht. En dan? Geen spektakel, een klein knal op afstand, een knal van het ontstoken slagkoord. De eigenlijke detonatie van de bom merkt niemand op want het zand doet zijn werk. Voor de aanwezigen best teleurstellend.

[artikel gaat verder na de video]

Het moment van de detonatie. Beeld: Ministerie van Defensie / EODD

Geholpen door de graafmachine controleert de ploegcommandant de put. All clear. De detonatie is gelukt, de bomscherven worden uit het zand gepeuterd en een wordt er aan buurman Peter gegeven.  Het bos wordt overgedragen aan Geldersch Landschap en om 1330 verlaat ieder de locatie. De EOD gaat zich voorbereiden op een nieuwe ruiming.