Airborne 2019: 75 jaar Market Garden

21 september 1916 september 23 MartinB 11 LMB, Airborne Ede, Falcon Leap, Ginkelse Heide, Market Garden

Deze week is het precies 75 jaar geleden dat de Operatie Market Garden startte. Het wordt groots herdacht in het kader van de 75 jaar vrijheid. De jaarlijkse luchtlandingsoefening Falcon Leap staat daarom voor een groot deel in het teken van deze herdenking. En op de Ginkelse Heide bij Ede is de herdenking ook groter dan ooit.

Market Garden

Hoe zat het ook alweer met Market Garden? Omdat steeds minder mensen deze operatie goed kennen, starten we met een korte uitleg.

Operatie Market Garden was een geallieerd offensief gericht tegen Duitsland in september 1944, tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. De operatie, gekenmerkt door een ruime inzet van luchtlandingstroepen om strategische bruggen op Nederlands grondgebied te veroveren, geldt uiteindelijk als een mislukking. Ofschoon tijdens de begeleidende opmars van de grondtroepen vanuit het zuiden richting Arnhem weliswaar meerdere Nederlandse steden op de route werden bevrijd, kon het einddoel, de cruciale brug bij Arnhem, niet worden behouden.

De Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery pleitte er tijdens de opmars vanuit Normandië voor om het hele Duitse hoofdfront van het noorden uit te omvatten door de grote rivieren in Nederland te overschrijden. Na enige twijfel ging opperbevelhebber Eisenhower op 10 september, en na politieke druk, akkoord met dit gewaagde plan.

Market Garden bestond uit een grootschalige luchtlandingsoperatie (Market) en een grondoffensief vanuit België (Garden). Britse, Poolse en Amerikaanse luchtlandingstroepen zouden belangrijke bruggen over Nederlandse rivieren nemen. Waarna grondtroepen over deze bruggen snel zouden kunnen doorstoten naar het IJsselmeer. Dat zou de Duitse troepen in het westen van Nederland afsnijden waarna men naar het oosten zou oprukken tot in het Ruhrgebied, het industriële hart van Duitsland. Zo werd de gevreesde Westwall, de fortificatiegordel tussen Frankrijk en Duitsland, omzeild.

Het plan was zeer ambitieus en een snelle uitvoering was wezenlijk voor succes. Het Britse 30^e Legerkorps, onder leiding van luitenant-generaal Brian Horrocks, moest vanuit het noorden van België oprukkend binnen drie dagen Arnhem bereiken, waarbij alle tussengelegen bruggen onbeschadigd in geallieerde handen moesten vallen. De Amerikaanse 101^e Luchtlandingsdivisie, onder leiding van generaal-majoor Maxwell D. Taylor, had de taak de bruggen tussen Eindhoven en Veghel veilig te stellen. De andere Amerikaanse luchtlandingsdivisie, de 82^e Luchtlandingsdivisie onder leiding van brigade-generaal James Gavin, kreeg de opdracht om de bruggen tussen Grave en Nijmegen te veroveren. De Britse 1^e Luchtlandingsdivisie, onder leiding van generaal-majoor Roy Urquhart, moest de bruggen over de Nederrijn bij Arnhem innemen. De Poolse 1^e Onafhankelijke Parachutistenbrigade, onder leiding van generaal-majoor Stanisław Sosabowski, ondersteunde uiteindelijk de Britten bij Oosterbeek, van de zuidoever van de Nederrijn uit.

Op 17 september verliepen de eerste luchtlandingen op zich zonder veel problemen. Meteen was er echter een aantal tegenslagen. De Britse landingszone lag ver ten westen van Arnhem en maar één bataljon bereikte de brug. De Amerikanen, landend bij Groesbeek, lieten na direct de brug bij Nijmegen te veroveren. De brug bij Son werd opgeblazen. Het 30^e Legerkorps pauzeerde in de avond bij Valkenswaard. Pas in de ochtend van 19 september was er een nieuwe brug geslagen bij Son. Meteen rukte een Britse pantserdivisie op naar Nijmegen maar daar bleek de brug nog steeds niet veroverd.

Dezelfde dag poogden de Britten, door nieuwe landingen versterkt, langs de rivier naar de brug van Arnhem door te breken maar werden vernietigend teruggeslagen door een samenraapsel van kleine Duitse eenheden. De landingszones gingen verloren en de restanten van de 1^e Luchtlandingsdivisie verschansten zich in Oosterbeek. Op 20 september staken de Amerikanen op bootjes de Waal over en werd de brug van Nijmegen veroverd. Het bleek al te laat: die dag moest het omsingelde bataljon in Arnhem de brug weer opgeven. Op 21 september landde de Poolse brigade te Driel maar de hoop Oosterbeek als een alternatief bruggehoofd over de Nederrijn te gebruiken bleek niet realistisch. De Britten daar stonden op instorten en de aanvoer via de corridor werd steeds door Duitse flankaanvallen verstoord. Op 24 september werd de operatie afgeblazen en tijdens de nacht van 25 op 26 september werden de laatste tweeduizend man uit Oosterbeek over de rivier geëvacueerd.

Vanwege Operatie Market Garden liet Montgomery na Zeeland snel te bezetten zodat in de moeizame Slag om de Schelde de toegang naar de wezenlijke aanvoerhaven Antwerpen veiliggesteld moest worden. De Duitsers kregen zo de tijd het Ardennenoffensief voor te bereiden. Uiteindelijk leidde de mislukking dus tot een vertraging van een half jaar voor de geallieerde opmars in het westen. Het noorden en westen van Nederland werden in 1944 niet bevrijd en zouden lijden onder de hongerwinter.

Airborne

Ieder jaar organiseert de gemeente Ede het herdenking-evenement ‘Airborne’. Om de parachutisten te herdenken die bij de Ginkelse Heide en bij de Slag om Arnhem gesneuveld zijn.

17 en 18 september 1944

Op 17 en 18 september 1944 kwamen op de Ginkelse Heide 121 Dakota transportvliegtuigen aan. Vanuit deze vliegtuigen sprongen 2000 parachutisten om de troepen bij Arnhem te versterken. Er werden echter al vijf vliegtuigen neergeschoten voordat ze de heide bereikten. Voordat alle soldaten veilig op de grond aangekomen waren sneuvelden er al 50 man en er raakten er meer dan 150 vermist.

21 september 2019

De 11 Luchtmobiele Brigade van de Koninklijke Landmacht is al bijna twee weken bezig met de oefening Falcon Leap. Hierin oefenen zij samen met hun verschillende Air Assault partners in het luchtmobiel opereren. Met elkaars materieel en met elkaars procedures. Zoals we deze week hebben kunnen zien in de reportage vanaf de Vliegbasis Eindhoven.

Het wordt vandaag 25 graden. Strakblauwe lucht en een zwakke wind uit het zuidoosten. Op de radio komt al vroeg de oproep om niet meer naar Ede te gaan. Alle wegen in de omgeving zijn verstopt omdat er 100.000 mensen op de herdenking van 75 jaar Market Garden afgekomen zijn.

Er is een uitgebreid programma met oude legervoertuigen, muziek en natuurlijk de herdenkingen bij het monument. Prinses Beatrix en Prince Charles zullen dit jaar erbij aanwezig zijn.

Maar het grote publiek komt natuurlijk voor de luchtlandingen. Er worden rond de 1000 militairen verwacht die in 3 waves op de heide zullen landen.

Vensters op het verleden

Het is nog vroeg. Drie dagen geleden is het nieuwe monument op de heide onthuld: “Vensters op het verleden”.
Zes meter hoge stalen ‘vensters’ met uitgelaserde figuren die uitbeelden wat er op de Ginkelse Heide gebeurd is. Het ontwerp maakt, volgens ontwerper Karin Colen, de spanning voelbaar die de soldaten beleefd moeten hebben. De parachutist op het middenpaneel is op ware grootte, zodat je bijna oog in oog kunt staan. Op de achtergrond de droppings van mankracht en materieel.

Historische vliegtuigen

Terwijl de heide langzaam met mensen volstroomt, begint de eerste vliegshow. Eerst met twee Harvards die met hun typerende geluid rondjes vliegen. Daarna met een Spitfire waarvan de piloot de gashendel goed weet te vinden.

Na enige stilte volgt opnieuw het geknetter van de Harvards. Maar nu met een brom er doorheen. De C-47 Dakota vliegt met hen in de formatie.

En daar zijn ze. De eerste parachutisten springen.

Keep them rolling

De voertuigenshow wordt verzorgt door “Keep them rolling”. Opvallend veel Engelsen die dit jaar met hun voertuig aan de tocht meedoen.
Iemand roept hard: ‘Eitje!’. Maar het is de heerlijke geur van de gebakken bacon die de geur van de oude voertuigen overstijgt.

De eerste wave

Om 10:05 uur zijn ze er dan. De groep van C-130 Hercules vliegtuigen komt over in formatie. Al het publiek let niet meer op op wat er op de grond gebeurd, alle blikken gaan omhoog.

Na een rondje vliegen ze achter elkaar. Opnieuw boven de Ginkelse Heide dropt ieder toestel zijn kostbare lading. Koepelparachutes ontvouwen in de blauwe lucht.

Pauze?

Na de eerste wave gaan de meeste mensen langs bij de verkooppunten en de horeca. En missen daardoor de demonstratie van de Chinooks, de Cougar en de Apache van de Koninklijke Luchtmacht. Wij ook….
En er komen nog steeds mensen het terrein op.

Red Devils

The Red Devils zijnhet parachute-team van het Engelse leger. 15 Militairen vanuit het Parachute Regiment trekken de wereld over voor demonstraties.
Zo ook boven de Ginkelse Heide. Waar ze een van de veteranen in een tandemsprong naar de grond begeleiden.

Het begint met een vrije val. Heel hoog boven de heide vliegen hun vliegtuigen. Een enkeling ziet ze. En pas als de rookpatronen van de parachutisten aan gaan, ziet iedereen ze.

De laatste parachute is de tandem met de veteraan. Applaus klinkt zodra hij geland is.

De tweede wave

Daar zijn ze weer. Acht Herculessen in formatie boven de heide. Acht? Hercules met twee motoren? Weinigen zien waarschijnlijk dat het zeven Herculessen en een Transall zijn.
Het verloop is gelijk aan de eerste wave.

De Transall:

Op de grond

Eenmaal op de grond worden de parachutes opgeborgen. Sommige landen hebben daar een mooie tas voor. Bij andere landen wordt de parachute provisorisch teruggedaan in zijn rugzak.

Grote groepen kinderen staan bij een aankomst de militairen op te wachten. ‘Can I have your embleem?’ klinkt er over de heide. Sommigen hebben er over nagedacht en geven stickers, een enkeling heeft geluk en scoort een patch. Een Poolse militair pakt het anders aan en geeft een verbouwereerd meisje tien euro.

Een ideaal moment voor foto’s van de verschillende nationaliteiten.

Voorbij

In dan ineens is het voorbij. De vliegtuigen verdwijnen uit beeld, de voertuigen rijden weg. Kinderen hebben geen oog meer voor wat er om hen heen gebeurd. Wij gaan ook.