DefensieFotografie

De Koninklijke Landmacht, Luchtmacht en Marine in beeld

Puma IFV
Martin Bos Nieuws 

Over tanks en pantser­voertuigen (deel 2)

Martin

Wat is het verschil tussen tanks en pantservoertuigen? Een vraag die opnieuw opkomt nu er verschillende gepantserde voertuigen aan het leger van Oekraïne geleverd worden. Niet alles met rupsbanden en een kanon is een tank. Wat is het verschil? Met foto’s en tekst maken we dat duidelijk.
Het artikel gaat dieper op de materie in dan artikelen die over hetzelfde onderwerp recentelijk in kranten of online-media verschenen zijn. We verwachten dat je na het lezen van dit artikel een verder onderscheid kunt maken, verder dan ‘het is een tank of pantservoertuig’. Het is een artikel in twee delen, deel 1 vind je hier.

Soorten pantservoertuigen

In het vorige deel, deel 1, staan de volgende pantservoertuigen:

De pantservoertuigen in dit deel zijn:

Troepenvervoer

Pantservoertuigen voor het troepenvervoer zijn onderverdeeld in drie hoofdtypen:

  • pantserinfanterievoertuigen
  • infanteriegevechtsvoertuigen
  • infanteriemobiliteitsvoertuigen.

Het belangrijkste verschil tussen de drie is hun bedoelde rol: een pantserinfanterievoertuig is puur ontworpen om troepen te vervoeren en is alleen bewapend voor zelfverdediging. Een infanteriegevechtsvoertuigen ontworpen om dichtbij en gepantserd steun te bieden aan de infanterie die het vervoert. Een infanteriemobiliteitsvoertuig is een gewapend voertuig dat gebruikt wordt voor militaire patrouilles, voor verkenning of als beveiligingsvoertuig.

Een “gepantserd gevechtsvoertuig” is een zelfrijdend voertuig met gepantserde bescherming en terreincapaciteiten. Gepantserde gevechtsvoertuigen omvatten gepantserde infanterievoertuigen, gepantserde infanteriegevechtsvoertuigen en gevechtsvoertuigen met zware bewapening.

Pantserinfanterievoertuigen

De pantserinfanterievoertuigen zijn ook bekend als pantserpersoneelsvoertuigen. Gebruikelijker is hun Engelse naam: Armoured Personnel Carrier (APC). Het voertuig is ontworpen om personeel en uitrusting in oorlogsgebieden te vervoeren.

In het ‘Verdrag inzake conventionele strijdkrachten in Europa’ uit 1990 wordt in artikel II2D de volgende (hier vertaalde) definitie gegeven voor de pantserinfanterievoertuigen.

De term “pantserinfanterievoertuig” betekent een gepantserd gevechtsvoertuig dat is ontworpen en uitgerust om een gevechtsinfanterie-eenheid te vervoeren en dat in de regel is bewapend met een integraal of organisch wapen met een kaliber van minder dan 20 millimeter.

De beperkte bewapening is niet ontworpen om direct vuursteun te bieden in de strijd. Infanterie-eenheden die in APC’s reizen zijn bekend gemechaniseerde infanterie. In Nederland hebben we het dan over de pantserinfanterie. Populair gezegd, is een pantserinfanterievoertuig een slagveld-taxi.

Het pantserinfanterievoertuig is er ook in de amfibische uitvoering.

Vanwege hun specifieke uiterlijk krijgen de voertuigen met een rups/wiel-aandrijving (half tracks) een eigen categorie binnen de pantserinfanterievoertuigen.

Infanteriegevechtsvoertuigen

Het infanteriegevechtsvoertuig (infantry fighting vehicle of IFV) is een voertuig dat is ontworpen om een infanterie-gevechtsgroep te vervoeren. Met de bewapening kan de infanterie ondersteund worden in het gevecht. De infanteriegevechtsvoertuigen zijn tegenwoordig het voornaamste wapensysteem en vervoermiddel van de pantserinfanterie of gemechaniseerde infanterie.

In het ‘Verdrag inzake conventionele strijdkrachten in Europa’ uit 1990 wordt in artikel II2D de volgende (hier vertaalde) definitie gegeven voor de infanteriegevechtsvoertuigen.

De term “gepantserd infanteriegevechtsvoertuig” betekent een gepantserd gevechtsvoertuig dat in de eerste plaats is ontworpen en uitgerust om een gevechtsinfanterie-eenheid te vervoeren, dat de troepen gewoonlijk in staat stelt vanuit het voertuig te schieten onder gepantserde bescherming, en dat is bewapend met een integraal of organisch kanon van ten minste 20 millimeter kaliber en soms een antitankraketwerper. Gepantserde infanteriegevechtsvoertuigen dienen als het belangrijkste wapensysteem van gepantserde infanterie of gemechaniseerde infanterie of gemotoriseerde infanterieformaties en eenheden van grondtroepen.

Infanteriemobiliteitsvoertuigen

Een infanteriemobiliteitsvoertuig (infantry mobility vehicles, IMV) is een gewapend wielvoertuig dat dient als militair patrouille-, verkenning- of beveiligingsvoertuig.

De term Infanteriemobiliteitsvoertuigen geldt ook voor die voertuigen die tegenwoordig als MRAP genoemd worden (Mine-Resistant Ambush Protected Vehicles). Oorspronkelijk vanuit het MRAP-programma van het Amerikaanse leger is er internationaal een nieuwe categorie voertuigen ontstaan. De MRAP is ontwikkeld in reactie op de dreigingen van moderne oorlogsvoering waarbij het accent ligt op bescherming van de bemanning en tegen mijnen.

Gewondentransport

Binnen de categorie van het troepenvervoer plaatsen we ook het pantservoertuig dat specifiek voor het gewondentransport is ingericht. Een aparte categorie ofschoon het vaak aanpassingen zijn van het pantserinfanterievoertuig.

Rekening houdend met de bepalingen van het Verdrag van Genève van 12 augustus 1949 die een speciale status toekennen aan ambulances, worden ambulances met gepantserde voertuigen niet als gepantserde gevechtsvoertuigen beschouwd of als gepantserde look-alikes.

Gepantserde genievoertuigen

De genie is gespecialiseerd in gevechtsondersteuning en constructiewerk. Voor de gevechtsondersteuning wordt vaak gebruik gemaakt van pantservoertuigen. De voertuigen met rupsonderstel worden vaak ook tank genoemd.

Doorbraakvoertuigen

Een doorbraakvoertuig is ontworpen om wegen vrij te maken voor troepen en andere voertuigen. Het kan mijnenvelden ruimen. Deze voertuigen zijn uitgerust met mechanische of andere middelen om obstakels te doorbreken.

Bergingstanks

Een gepantserd bergingsvoertuig (armoured recovery vehicle, ARV ) is een voertuig voor het bergen van andere voertuigen. Deze kunnen in het gevecht of door mijnen beschadigd zijn. De bemanning kan ter plekke repareren of de kapotte voertuigen uit uit de gevarenzone slepen voor uitgebreidere reparaties achter het front. 

Bergingstanks worden meestal gebouwd op basis van een voertuig in dezelfde klasse als ze zouden moeten helpen; een op een tank gebaseerd bergingsvoertuig wordt gebruikt om tanks te bergen. Een op een pantserinfanterievoertuig gebaseerde variant doet dat binnen zijn klasse (en heeft niet de kracht om een ​​veel zwaardere tank te slepen).

Genietanks

Zoals Defensie het zelf noemt over de Leopard 1 genietank: ‘De oude genietank is een bergingstank ‘gepimpt’ met geniewerktuigen’.

Bruglegtanks

Een bruglegtank (of in het Engels: armoured vehicle-launched bridge (AVLB)) is ook een gevechtsondersteunend voertuig. Het is de taak van de bruglegtank om gepantserde- of infanterie-eenheden een rivier of obstakel te laten oversteken. Bijvoorbeeld wanneer een rivier te diep is voor voertuigen om doorheen te waden en er geen brug (of voldoende stevige brug) is.

De bruglegtank is meestal een rupsvoertuig dat gebaseerd is op een tankonderstel. Daarbovenop wordt een opgevouwen brug gedragen die binnen een aantal minuten gelegd kan worden. Door een tankonderstel te gebruiken, kan de bruglegger over hetzelfde terrein rijden als de overige pantservoertuigen. Dankzij de bepantsering kunnen ze zelfs onder vuur opereren.

En ook hier komt het ‘Verdrag inzake conventionele strijdkrachten in Europa’ uit 1990 te hulp.

De term “armoured vehicle-launched bridge” betekent een gemotoriseerd gepantserd transport-lanceervoertuig dat in staat is een brugconstructie te dragen en, door middel van ingebouwde mechanismen, te plaatsen en op te halen. Zo’n voertuig met een brugconstructie werkt als een geïntegreerd systeem.

Mijnenwerpsystemen

Op basis van het M113-onderstel heeft Duitsland in de jaren 80 het Minenwurfsystem Skorpion ontwikkeld. Ook dit is een pantservoertuig.

Mijnenruim-voertuigen

Een ander pantservoertuig is bedoeld om mijnen te ruimen. In de Tweede Wereldoorlog werden hier vlegeltanks voor gebruikt. Het vlegelprincipe is ook ingezet in het hieronder getoonde Nederlandse gepantserde voertuig.

Overige pantservoertuigen

Commandopost en vuurleiding

Behalve voor de eerder genoemde doelen, zijn er ook pantservoertuigen die ingericht zijn als veilige werkplek voor commandovoering of het geven van vuurleiding aan de artillerie.

Lesvoertuigen

Voor veel van de hiervoor genoemde pantservoertuigen zijn er ook lesvoertuigen ontwikkeld. Zo is bijvoorbeeld de toren vervangen door een lescabine zodat de instructeur goed de chauffeur kan begeleiden.

EOV-voertuigen

Nederland heeft een pantservoertuig in gebruik speciaal voor elektronische oorlogvoering. Hij is gebouwd op basis van een pantserinfanterievoertuig en omgebouwd met elektronica en veel antennes. En verdient daarom een aparte vermelding in het overzicht. Al is het om je bewust te maken van het feit dat er nog veel meer is om te ontdekken en te herkennen.

Overgeslagen pantservoertuigen

Een aantal soorten aan pantservoertuigen hebben we overgeslagen. Enerzijds omdat het artikel dan nog veel langer zou worden. Anderzijds omdat het voertuigen zijn die minder vaak voorkomen. Een belangrijkste reden is ook dat we er vaak geen eigen foto’s van hebben. Wat is er dan niet in het overzicht opgenomen? Je moet onder andere denken aan:

  • Vlammenwerper-tanks (flame tanks)
  • Mini-tanks (tankettes) en kleinere (rups)voertuigen zoals de M29 Weasel.
  • Cavalerie-tanks (cruiser tank, de tegenhanger van de infanterie-tank)
  • Infanterie-tanks (infantry tank, een term uit het interbellum voor tanks die infanterie ondersteunen). De hierboven bij middelzware tanks getoonde Valentine is in oorsprong een infanterie-tank.
  • Hobart’s Funnies is een categorie op zich. Hobart’s Funnies waren tijdens de Tweede Wereldoorlog omgebouwde tanks die gebruikt werden door de Britse 79th Armoured Division, Royal Engineers onder leiding van Percy Hobart. Ze werden vooral gebruikt bij de landing in Normandië, een doel waarvoor de hele divisie speciaal was opgericht. Enkele bestaande tanks zoals de M4 Sherman en de Churchill leverden de basis waarop men verder ging experimenteren. Het waren de voorlopers van de genievoertuigen zoals we tegenwoordig kennen.
  • Gepantserde auto’s / pantserwagens (in het Engels de armoured car). Eigenlijk een verzamelcategorie voor (kleinere) wielvoertuigen. Je vindt ze bij ons terug in de specifieke categorieën hierboven, waar we meer op de functie ingaan.
  • Geïmproviseerde voertuigen (Improvised fighting vehicles) zijn voertuigen die niet als militair bedoelt zijn maar voorzien worden van bepantsering en bewapening. Tegenwoordig bekent van bijvoorbeeld de conflictgebieden in het Midden Oosten waar pick-up trucks omgebouwd worden. Informeel zijn ze dan bekent als technical, voluit heten ze dan non-standard tactical vehicle (NSTV). Technicals zien we ook meer en meer in Oekraïne.
  • Gepantserde vrachtwagens of vrachtwagens waarbij de cabine voorzien is van een pantserpakket.
  • Terreinvoertuigen die incidenteel voorzien zijn van pantser. Zoals de Mercedes-Benz 290 of de Enok of de Renault Sherpa. Ze vallen in de categorie lichte tactische voertuigen.
  • Gepantserde bulldozers

Terug naar deel 1

Heb je het nog niet gezien? Lees en kijk dan verder in deel 1.